Zonder psychologische veiligheid geen fysieke veiligheid

Een blog van Henk Buitelaar over veilig gedrag

Vanuit de diverse rollen die ik mijn leven heb bekleed hoor ik al 40 jaar dat veiligheid op 1 staat in projecten in de industrie, infra, bouwsector en in daar waar veiligheid een issue is in de ‘license to operate’. Jarenlang ‘zwierf’ ik in diverse managementrollen door de Int. Olie en Gasindustrie, de Afval en Milieusector, de maakindustrie en de bouw en infra-sector. Zo kwam het dat ik in een ver verleden op zondagmiddagen om 12.00 uur al in de Life Saving Boat ergens in de noordelijke Noordzee zat. Iedere zondag deden we om 12.00 uur een oefening om een Olie/Gas-platform tijdig en veilig te verlaten mocht er ooit een calamiteit uitbreken.

Veiligheid onderdeel van mijn denken

Ik volgde mijn VCA (Veiligheid, gezondheid en milieu Checklist Aannemers) opleidingen als leidinggevende en stuurde op compliance. Veiligheid werd onderdeel van mijn denken. Zodra ik een potentieel gevaarlijke omgeving benader of betreed, word ik scherp en alert en check ik de aanwijzingen. Vanuit ervaring weet ik dat die er niet voor niets hangen, want helaas heb ik in al die decennnia ook de nodige (bijna) ongelukken van dichtbij meegemaakt.

Persoonlijk zal ik dan ook nooit meer na een nacht werken in de auto stappen, want dit leidde lang geleden tot een bijna fataal verkeersongeluk. Rust en balans zijn nodig om ook vanuit ons voorbeeldgedrag als (project-)leider, leidinggevende teams en medewerkers mee te krijgen in veiligheidsbewustzijn en veilig voorbeeld gedrag.

Brandalarm

En zo zat ik zelf deze kerstvakantie om 02.00 uur ’s ochtends in de lobby van ons hotel op West-Terschelling omdat het brandalarm afging. Niet eenmaal, maar driemaal. De nonchalance waarmee er door hotelmedewerkers op gereageerd werd, leidde ertoe dat slechts een handvol mensen zich om 2.30 uur in hun kamerjas verzamelde in de lobby. Nieuwsgierig naar feiten en instructies.

Weer werd het me duidelijk dat we onvoldoende trainen in communicatie en voorbeeldgedrag tijdens dergelijke incidenten en daarmee het ‘laissez faire’ (laat maar gaan) gedrag aanmoedigen. Er wordt gemopperd, dan grappen gemaakt om de spanning eraf te halen, en we taaien weer af naar onze kamer. Ervaringen die uiteindelijk niet leiden tot pro-actief veiligheidsgedrag dat niet alleen bij de industrie, maar bij iedere burger, in de haarvezels komt te zitten.

Durven veilig te handelen

Het kan ook anders, zoals ik bij talloze voorbeelden in de Int. Industrie heb kunnen ervaren; beleid, protocollen, trainingen, handhaving, beloningen en voorbeeldgedrag. En dan toch gebeuren er nog teveel (bijna) ongelukken. En als je die ook wilt uitbannen of wilt reduceren tot een absoluut minimum check dan binnen je organisatie eens of er wel voldoende psychologische veiligheid is om elkaar aan te spreken op onveilig gedrag. Is er genoeg vertrouwen onder teamleden? Voelen ze zich veilig?

Bij echt veilig werken gaat het vaak ook over een gedragsverandering en je moet elkaar daar op durven aanspreken. Collega’s doen dat niet als er onder elkaar geen psychologische veiligheid is of als ze zich niet betrokken voelen bij het team of de organisatie.

Denk aan de nachtportier van het hotel waar het brandalarm in de nacht afging. Hoe kan het zijn dat hij, als enige medewerker in het hotel op dat moment, niet weet wat hij moet doen en wat hij moet communiceren aan de verbaasde slaperige gasten? Om juist te handelen en voordat hij zelf de juiste veilige dingen durft te doen, moet hij zich eerst veilig voelen.

Als je gaat focussen op een veilige houding en gedrag van je medewerkers en collega’s, kun je de veiligheid binnen je organisatie vanuit de bron verbeteren en zo wordt ‘Veiligheid op 1’ een gedragen beleid vanuit de hele organisatie.